Często mówi się o nich z sympatią: „najważniejsza osoba urzędowa we wsi”! I rzeczywiście sołtys nie tylko z racji sprawowanych obowiązków, ale też często z uwagi na osobiste zalety, zaangażowanie, operatywność i osiągnięcia, faktycznie spełnia bardzo ważną rolę w życiu wielu wsi. Mocno też przyczyniają się do ich rozwoju. Warto więc pamiętać o nich na co dzień, a także dziś – 11 marca, przy okazji Dnia Sołtysa.
Sołtys zna się na rzeczy!
W Polsce funkcja sołtysa posiada długą i starą tradycję. Urząd ten w dawnym Królestwie Polskim tworzono na przełomie XII i XIII w., we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. W tamtym okresie podczas tworzenia nowych wsi, pierwszym sołtysem zazwyczaj zostawał zasadźca, czyli lider nowej wspólnoty, który organizował jej funkcjonowanie i reprezentował interesy feudalnego pana.
O prestiżu i znaczeniu dawnej funkcji sołtysa świadczyć może to, że w przypadkach gdy pan feudalny lokował wieś bez pomocy zasadźcy, sołectwa nabywali i urząd ten sprawowali przedstawiciele szlachty lub bogaci mieszczanie. Stąd też wysoka społeczna ranga sołtysów i konkurencja tej funkcji ze stanem szlacheckim oraz rycerskim. Rywalizacja ta była tak silna, że w 1423 r. szlachta wymogła na Królu Władysławie II Jagielle wydanie Statutu Warckiego, na mocy którego ziemie należące do sołtysów były włączane do folwarków lub dzielone pomiędzy kmieci. W 1563 r. urząd sołtysa zlikwidowano, zastępując ich wójtami. Natomiast w formie zbliżonej do obecnej, funkcja sołtysa powróciła w 1933 r. za czasów II Rzeczypospolitej.
Sołtys a jego obecna rola
Zgodnie z obowiązującym od 1990 roku prawem, sołtys jest organem wykonawczym jednostki pomocniczej gminy, czyli sołectwa. Sołtysa wybiera zebranie wiejskie ogółu mieszkańców wsi. Działalność sołtysa wspiera rada sołecka. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Zgodnie ze swymi kompetencjami Sołtys reprezentuje sołectwo na zewnątrz, zwołuje zebrania wiejskie, realizuje uchwały rady gminy dotyczące sołectwa, dokonuje poboru podatków rolnego i leśnego. Ma też prawo do uczestnictwa w sesjach rady gminy i w pracach jej organów (jednak bez prawa do głosowania). Sołtys zobowiązany jest też uczestniczyć w posiedzeniach komisji rady gminy, w tych przypadkach, gdy rozpatrywane są tam sprawy sołectwa.
Ponad 40 tysięcy sołtysów!
Jak informuje Główny Urząd Statystyczny (GUS), sołectw w Polsce jest 40 688 (stan z roku 2017). W 2175 gminach (na ogólną ich liczbę 2478), ustanowiono sołectwa. Natomiast w 1551 gminach utworzono tzw. fundusz sołecki, co dodatkowo wzmacnia możliwości działania i autonomię sołectw oraz sołtysów.
Jak zatem widać kompetencje sołtysów są ciekawe i wielostronne. Wiele też – jak już wspomnieliśmy – zależy od charakteru, zalet i determinacji konkretnych osób.
Najlepsze życzenia!
Z okazji Dnia Sołtysa, pragniemy złożyć wszystkim polskim sołtysom najlepsze życzenia -realizacji powziętych planów, dobrej współpracy z mieszkańcami sołectw i władzami gmin, a także satysfakcji z dobrze wykonanej pracy. Dużo zdrowia, miłości i ciepła w życiu osobistym!
