Okres żniw zmierza ku końcowi, a co z tym związane zbliża się pora dożynek. Nasi dawni przodkowie z plemion słowiańskich i bałtyckich określały to święto jako wyżynki, obrzynki, wieniec, wieńcowe, okrężne lub żniwniok. Przypadało ono w czasie równonocy jesiennej, czyli 23 września. Obecnie dożynki obchodzi się po zakończeniu żniw, zazwyczaj w jeden z weekendów sierpnia lub września.
Dzisiejsze święto zbiorów opiera się na dwóch staropolskich zwyczajach – okrężnym i dożynkach. Dawne dożynki odbywały się po zebraniu plonów ze zbóż ozimych. Mianem okrężnego zaś określano biesiadę wieńczącą zebranie wszystkich zbiorów. Z czasem te pojęcia stały się tożsame i dziś obchodzone są jedynie dożynki.
Dożynki zawitały do dworów ziemskich dopiero w XVI wieku, wyprawiano je wówczas dla żniwiarzy w ramach nagrody za wykonaną pracę i zebrane plony. Około 300 lat później zapoczątkowano dożynki chłopskie, wyprawiane przez bogatych gospodarzy dla swoich rodzin i parobków. W ślad za nimi, w niedługim czasie, bo już w okresie dwudziestolecia międzywojennego, lokalne samorządy, partie chłopskie, Kościół, szkoły czy koła Stronnictwa Ludowego rozpoczęły organizację dożynek gminnych, powiatowych i parafialnych. Wówczas były przejawem dumy z przynależności do stanu chłopskiego. W okresie PRL-u dożynki wykorzystywano do podkreślenia siły „sojuszu robotniczo-chłopskiego”.
Dożynki są przepełnione symbolami. Najważniejszym z nich jest wieniec, symbolizujący zebrane plony i urodzaj. Tradycyjnie był wity przez kobiety. Równie ważny jest chleb, tradycyjnie wręczany gospodarzowi dożynek przez starostę. Zgodnie z wierzeniami ludowymi, aby kolejny rok i sezon żniwny był obfity oraz pomyślny wypiek ten należało odpowiednio ozdobić. Ważna była równowaga między tymi dekoracjami, która miała odzwierciedlać harmonię w przyrodzie i życiu społecznym mieszkańców wsi. Tradycyjnie do dekoracji chleba dożynkowego wykorzystywało się rośliny takie jak rumianek, symbolizujący słońce i ciepło, rozmaryn na znak pamięci i wierności czy chabry, które były wyrazem wierności i stałości. Kwiaty polne na chlebie są wyrazem bogactwa natury. Kłosy zbóż symbolizują udane zbiory, podobnie jak wstążki, którymi również się go dekoruje. W ten sposób wyraża się radość i wdzięczność za zebrane plony.
Dożynki są barwnym elementem polskiego folkloru. Najbardziej znane uroczystości dożynkowe odbywają się w Spale. Po raz pierwszy zostały one zorganizowane w 1927 roku przez prezydenta Ignacego Mościckiego, który zorganizował je w letniej siedzibie prezydentów Rzeczpospolitej okresu międzywojnia. Ich ogólnopaństwowy charakter utrzymywał się do wybuchu II wojny światowej. Później zostały one reaktywowane przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego – na okres jego kadencji. Po dwuletniej przerwie, kiedy to dożynki w Spale nie miały charakteru ogólnopaństwowego, w roku 2009 tradycję tę na nowo reaktywował Lech Kaczyński. Od tamtej pory dożynki prezydenckie odbywają się co roku.
