W czwartek 11 listopada br. obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości, czyli święto państwowe upamiętniające odzyskanie przez Polskę niepodległego bytu w 1918 roku, po 123 latach zaborów. Czas ten był również okresem wielkich nadziei i zmian na polskiej wsi.

Dlaczego 11 listopada?  

Wybór daty – 11 listopada – związany jest ściśle z zakończeniem I wojny światowej i zawarciem rozejmu w Compiègne, co stało się 11 listopada 1918 roku i potwierdzało ostateczną, wojenną klęskę Niemiec. Natomiast, dzień wcześniej – 10 listopada 1918 roku – przybył do Warszawy uwolniony z niemieckiej niewoli Józef Piłsudski, jeden z najważniejszych działaczy niepodległościowych i m.in. przyszły Naczelnik Państwa Polskiego.

Pod względem prawnym, Narodowe Święto Niepodległości ustanowiono Ustawą sejmową z dnia 23 kwietnia 1937 roku. Zniesiono je natomiast w czasach PRL. I dopiero w 1989 roku, na fali przemian ustrojowych, przywrócono mu status święta państwowego. Obecnie jest dniem wolnym od pracy.

Budowa II Rzeczypospolitej

Po symbolicznej dacie 11 listopada 1918 roku, rozpoczął się długi i pod wieloma względami bardzo nowatorski proces budowy nowoczesnego jak na tamte czasy Państwa Polskiego. Dzieło to realizowano w oparciu o zachodnie, europejskie idee konstytucyjne i prawne.
Przy czym, to nowe niepodległe państwo budowano w warunkach głębokich zniszczeń i gospodarczego osłabienia po latach ciężkich walk okresu I wojny światowej. Odrodzona Polska scalała też obszary trzech dawnych zaborów, czyli regiony o bardzo różnych poziomach społecznego rozwoju, mentalności i o różnej specyfice gospodarczo-ustrojowej.

Sprawa chłopska

Rozwiązania wymagała także kwestia równoprawnego uczestnictwa w nowej Polsce mieszkańców wsi, czyli warstwy rolniczo – chłopskiej. Ta część polskiego społeczeństwa, mocno i boleśnie doświadczona długimi wiekami pańszczyźniano-feudalnej zależności, wiele nadziei wiązała z odzyskaniem niepodległości. Świadczy o tym siła ówczesnego ruchu ludowego z Polskim Stronnictwem Ludowym „Piast” i Wincentym Witosem (1874-1945) na czele, a także PSL-Lewica i PSL „Wyzwolenie”, które to stronnictwa czynnie włączyły się w budowanie nowego państwa. Chłopscy działacze aktywnie uczestniczyli w wielu polityczno-społecznych projektach, łącznie z mocną reprezentacją w Sejmie i innych przedwojennych strukturach państwowych. Projekty te pociągnęły za sobą pełne włączenie mieszkańców polskiej wsi do ówczesnego obywatelskiego życia, włącznie z próbą realizacji pierwszej polskiej pełnej reformy rolnej połączonej z parcelacją majątków ziemskich i przydziałem ziemi oraz nieoprocentowanych kredytów uprawnionym rolnikom.

Reforma rolna w Polsce

Międzywojenna reforma rolna była usankcjonowaną prawnie zmianą stosunków własnościowych na wsi połączoną ze zmianą struktury agrarnej przez komasację lub parcelację gruntów. Na terytorium Polski, w okresie II Rzeczypospolitej, prowadzono ją na mocy ustaw z 1920 i 1925 roku. Dodajmy, że Ustawę w sprawie reformy rolnej, prawnie rozpoczynającą proces zmian na wsi, uchwalono 15 lipca 1920 r. przez sejmową aklamację i bez dyskusji. Świadczyło to o dużej potrzebie tego rodzaju reformy. Ustawa przewidywała m.in. parcelację całej ziemi państwowej oraz parcelację ziemi wykupowanej przez państwo od właścicieli ziemskich, parcelację dóbr kościelnych, odszkodowanie za wywłaszczone majątki w wysokości połowy ceny rynkowej, możliwość uzyskania kredytu na zakup ziemi w wysokości do 75% wartości parceli, przyznanie ziemi przede wszystkim bezrolnym i małorolnym, przy czym pierwszeństwo przysługiwało inwalidom wojennym i robotnikom rolnym.
Mimo, że ówczesna reforma rolna z uwagi na ogólną sytuację społeczno-polityczną II Rzeczpospolitej została zahamowana, to jednak do 1939 roku rozparcelowano łącznie około 2,7 miliona hektarów ziemi na rzecz około 630 tysięcy beneficjentów.

Jak dziś świętujemy?

Obecnie, oficjalne obchody Święta Niepodległości z udziałem najwyższych władz państwowych organizowane są na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie, przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Inne formy obchodów to: Bieg Niepodległości organizowany od 1989 w Warszawie, Koncert Niepodległości organizowany od 2009 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego, wykłady i inscenizacje historyczne, koncerty patriotyczne, marsze czy parady ulicami wielu miast, miasteczek i wsi w Polsce. Obywatelską tradycją jest też wywieszanie Flag Państwowych w oknach i na prywatnych domach Polaków.

Święty Marcin w Poznaniu

Ciekawym uzupełnieniem i rozszerzeniem obchodów 11 listopada są kulturalne wydarzenia w Poznaniu, gdzie w Dniu św. Marcina (11 listopada), na ulicy Święty Marcin odbywa się festyn pod nazwą „Imieniny ulicy”. W swojej obecnej formie wydarzenie to funkcjonuje od 1993 roku, jednak tradycją sięga średniowiecza. W tym dniu ulicą przechodzi pochód na czele ze świętym Marcinem, który przed poznańskim zamkiem, z rąk Prezydenta Miasta odbiera klucze. Tradycyjnie też, w Dniu św. Marcina, niegdyś w Wielkopolsce, a obecnie już w całej Polsce, jada się rogale świętomarcińskie i gęsinę.

Źródła:
– Józef Piłsudski, Ossolineum, Wrocław 2004,
– Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, Andrzej Chojnowski, Piotr Wróbel, Ossolineum 1992.
– Najnowsza historia Polski 1914-1945, Świat Książki, Warszawa 2003.
– Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., s. 273–274, Książka i Wiedza, 1966.
– Portal miejski: www.poznan.pl
– Zdjęcia: IPN; naszahistoria.pl; pixabay

 

Skomentuj. Jesteśmy ciekawi Twojej opinii!