W fazę zaawansowanego wdrażania wchodzi obecnie program pod nazwą Polski Ład, czyli w największym skrócie: rządowy program rozwoju, którego głównym celem ma być wyjście naszego kraju i społeczeństwa z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. Na obecnym etapie całe rzesze księgowych obsługujących różnego rodzaju podmioty gospodarcze z wielu branż, mierzą się z zawartymi w tym programie zapisami. Mnożą się również krytyczne komentarze i polemiki wokół zakresu oraz jakości tych propozycji.
Polski Ład zawiera również propozycje adresowane do rolników i mieszkańców obszarów wiejskich, w niniejszym artykule dokonamy ich przeglądu.
Siedem spraw dla polskiej wsi
Propozycje dla rolników ujęto w części Programu Polski Ład pod nazwą „Siedem Spraw dla Polskiej Wsi”. W ramach tej oferty Rząd i kierownictwo PiS zakładają realizację postulatów takich, jak dopłaty do rolnictwa w wysokości powyżej średniej unijnej dla małych i średnich gospodarstw. Następny temat to przejście na emeryturę bez konieczności zbywania gospodarstwa. Rząd i PiS zamierza też tworzyć nowy system ubezpieczeń upraw dla rolników. Kolejna kwestia to ustanowienie ryczałtu w wysokości 15 000 zł na budowę zbiornika retencyjnego – bez zbędnych formalności. Inna propozycja dotyczy zapewnienia w miastach bezpłatnych przestrzeni targowych dla rolników. Planuje się też wydatek rzędu 4,5 miliardów złotych na proces odbudowy polskiego przetwórstwa, a także działania na rzecz skutecznej walki z ASF, a w związku z tym także odbudowę produkcji trzody chlewnej w kraju.
Dopłaty i emerytury
W poprzednich latach, do budzących emocje rolniczych problemów należała kwestia różnicy w wysokości dopłat w odniesieniu do rolników z państw Unii Europejskiej, należących do UE przed naszą akcesją. Teraz więc, w ramach „Polskiego Ładu”, Rząd chce by małe i średnie gospodarstwa otrzymały dodatek, który pozwoli zwiększyć dopłatę do hektara tak, by wynosiła ona więcej niż średnia unijna.
Kolejna ważna sprawa, to umożliwienie rolnikom nieposiadającym ustalonych następców, przejścia na pełną emeryturę bez konieczności zbywania gospodarstwa. Realizacja tego pomysłu jest już na finiszu i od 2022 r. rolnik ma mieć możliwość decydować o zakończeniu pracy w swoim gospodarstwie, a przejście na emeryturę nie będzie oznaczało konieczności pozbycia się ojcowizny.
Ubezpieczenia i susza
Ponieważ klęski żywiołowe zalicza się do największych zagrożeń dla opłacalności produkcji rolnej, to zgodnie z założeniami „Polskiego Ładu”, każdy rolnik ma zyskać możliwość skorzystania z nowego systemu ubezpieczeń upraw, a gospodarstwa posiadające ubezpieczenie zyskają państwową gwarancję dopłaty 65% do składki ubezpieczeniowej. Powstać ma także Fundusz Gwarancji w rolnictwie, zapewniający małym i średnim gospodarstwom rolnym stałe źródło finansowania wypłat pomocy za poniesione straty.
Susza i walka z ASF
Dla poprawy warunków gospodarowania wodą i przeciwdziałania suszy w ramach „Polskiego Ładu” przewidziano możliwość pozyskiwania przez rolników ryczałtu w wysokości do 15 tys. zł na budowę zbiornika retencyjnego bez zbędnych formalności, np. uzyskania pozwolenia wodno-prawnego.
Twórcy Programu „Polski Ład” dostrzegają również problemy hodowców trzody chlewnej. Program walki z ASF w ramach „Polskiego Ładu” obejmie więc dotacje w kwotach do 900 tysięcy zł dla rolników z obszarów objętych ASF z przeznaczeniem na odbudowę stada. Środki te będzie można przeznaczyć na budowę obiektów gospodarskich lub zakup nowych maszyn, urządzenia i wyposażenia do produkcji prosiąt w okresie 2021-2026 r. Kolejne 150 mln zł Rząd przeznaczy na wyrównanie strat poniesionych przez rolników w wyniku ASF. Przewiduje się też nieoprocentowane pożyczki na sfinansowanie zobowiązań cywilnoprawnych dla producentów świń, którzy utrzymywali świnie na obszarach dotkniętych ASF. Zakłada się także wsparcie inwestycyjne dla rolników z zakresu bioasekuracji w postaci refundacji części kosztów projektów takich, jak np. utworzenie niecki dezynfekcyjnej, wyposażenie gospodarstwa rolnego w urządzenie do dezynfekcji czy przebudowy lub remontu pomieszczeń w celu utrzymywania świń w gospodarstwie rolnym w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach.
Ubojnie i paliwo
Propozycje dla rolników w ramach „Polskiego Ładu” zakładają również wsparcie dotacyjne dla ubojni i masarni na zakup linii technologicznych i produkcyjnych. Rząd podjął także prace nad zwiększeniem wysokości zwrotu akcyzy za paliwo rolnicze. Zwiększono już wysokość limitu zużywanego oleju napędowego na 1 ha upraw rolnych do 110l oraz limit zużycia oleju napędowego do 40l na 1 dużą jednostkę przeliczeniową bydła (DJP).
Ustawa o Gospodarstwie Rolnym
Rząd oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjęło już prace nad Ustawą o Rodzinnymi Gospodarstwie Rolnym. Podstawą zmian jest przeniesienie podmiotowości prawnej z rolnika na gospodarstwo, co ma ustabilizować kwestię kontynuacji dotacji oraz zobowiązań. Powstać ma także Fundusz Gwarancyjny Gospodarstw Rodzinnych. Celem zmian ma być ochrona rolników i rodzinnych gospodarstw przed wyzyskiem i lichwą, czy likwidacją z powodu egzekucji komorniczych. „Polski Ład” zakłada również organizację nowoczesnego i przejrzystego systemu dzierżawy ziemi przyspieszający udostępnianie ziemi rolnikom indywidualnym.
Uproszczenia dla rolników
Rząd zakłada także wprowadzenie zmian ułatwiających prowadzenie wiejskiej działalności gospodarczej. Np. budynki gospodarcze o powierzchni do 300 m kw. będzie można budować na podstawie prostego zgłoszenia, bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę. Ułatwienia obejmą również prowadzenie działalności gospodarczej przez rolnika w swoim siedlisku. Do wdrożonych już postulatów zaliczyć można uruchomione z końcem ubiegłego roku inetrnetowe e-okienko dla rolnika, dzięki któremu docelowo rolnik zyska możliwość realizacji większości spraw urzędowych przez Internet. Przewidywane jest też wsparcie informatyzacji gospodarstw rolnych w postaci ponad 756 milionów złotych dotacji na zakup sprzętu i oprogramowania. Ponadto, zgodnie z założeniami „Polskiego Ładu”, każdy uczeń szkoły rolniczej otrzymać ma stypendium w wysokości 250 zł miesięcznie. Planuje się również stworzenie i wdrażanie tzw. „Kodeksu Rolnego”, jako aktu prawnego, regulującego najważniejsze zasady i podstawowe prawa dotyczące gospodarowania.
I wiele innych działań
To jednak nie wszystko. Propozycje władz Prawa i Sprawiedliwości dla rolników w ramach „Polskiego Ładu” idą znacznie dalej. Program ten zakłada też zwiększenie retencji wodnej na obszarach wiejskich, a ponad 3 miliardy zł władze zainwestują w latach 2021-2026 w projekty retencyjne. Powstanie Centrum Geomatyki Rolniczej i satelitarny system monitorowania upraw rolniczych na obszarze całego kraju. Dofinansowane zostaną inwestycje w wymianę dachów azbestowych. Przewiduje się też termomodernizację budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych, łącznie z wymianą źródeł ciepła. Kolejny projekt to akcja „Światłowód w każdym domu”, umożliwiający gospodarstwom dostęp do szybkiego Internetu. Zakłada się też dalsze wsparcie dla Kół Gospodyń Wiejskich, małego przetwórstwa i rolniczego handlu detalicznego (RHD), łącznie z uwolnieniem terytorialnym i zwiększeniem limitów sprzedaży, co już jest realizowane. Kolejny (i wdrażany już), plan to zapewnienie nowych i bezpłatnych miejsc lub targowisk dla bezpośredniej sprzedaży produktów rolnych w każdym mieście w całej Polsce. Przewiduje się również dofinansowanie w ogólnej kwocie 5 miliardów zł (jednostkowo po kilka milionów), działań dla odbudowy przetwórstwa oraz sprzedaży i produkcji żywności w gospodarstwie rolnym, łącznie z tworzeniem miejsc bezpośredniej sprzedaży i przetwarzania produktów rolnych wraz z rozwojem zakładów przetwórczych w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach. Kolejna koncepcja, to utworzenie i rozwój tzw. „AgroPortu” oraz systemu „Koleje dla żywności”, łącznie ze zwiększeniem zdolności przeładunkowych polskich portów. W planie jest też sieć placówek zagranicznych Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, wspierających rolników w poszukiwaniu klientów na zagranicznych rynkach. Opracowywany jest także system tzw. „Paszportyzacji polskiej żywności”, czyli cyfrowy system identyfikacji żywności pod kątem jakości i pochodzenia produktów. Rząd planuje też wsparcie dla produkcji żywności ekologicznej. Kolejna dziedzina, to przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom w handlu artykułami rolno-spożywczymi. Rząd ma zamiar prowadzić działania na rzecz wzmocnienia sieci regionalnych rynków hurtowych i centrów przechowalniczo- -dystrybucyjnych, a także budowy systemów przechowywania płodów rolnych.
Kto za to zapłaci?
Dodajmy, że równie długa jest lista programów i koncepcji w ramach „Polskiego Ładu”, mających wspierać działalność gmin i innych lokalnych struktur samorządowych.
Jak Państwo zdążyli się zorientować, propozycji jest naprawdę wiele. Pytanie tylko, czy tak mocno rozbudowany program nie przekroczy możliwości polskiego krajowego budżetu, bo na nim w obecnej sytuacji, w głównej mierze opierać się będzie Rząd Prawa i Sprawiedliwości. Otwarte pozostaje też pytanie, jak „Polski Ład” korespondować będzie np. z krajowym Planem Strategicznym dla unijnej Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027, który jest obecnie uzgadniany? Podobnych pytań jest znacznie więcej i nawet wysokiej klasy niezależni eksperci nie podejmują się szczegółowej oceny ekonomicznej opłacalności i możliwości realizacyjnych „Polskiego Ładu”. Może się więc ostatecznie okazać, że po wielkich rządowych obietnicach i rozbudzonych nadziejach, polską wieś i rolników czekać będzie kolejne rozczarowanie, tym boleśniejsze że obecny kryzys gospodarczy już daje się wszystkim we znaki. No cóż… Czas pokaże jakie będą jego efekty.
Źródła:
– Materiały Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej,
– Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
– Materiały Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa,
– fot. MRiRW
