Dokarmiać dolistnie buraki cukrowe?

Buraki cukrowe mają duże potrzeby pokarmowe i przy wysokich plonach korzeni nie można obejść się bez ich dokarmiania dolistnego. Obok doglebowych dawek składników pokarmowych, korzystny wpływ na plony i jakość korzeni wywiera dolistne dokarmianie tej rośliny. W uprawie buraków cukrowych zasadnicze znaczenie odgrywa nalistne dostarczenie roślinom mikroelementów oraz magnezu i siarki, czy też w niesprzyjających do pobierania przez system korzeniowy warunkach glebowych – innych makroskładników nawozowych, szczególnie azotu i potasu. Kiedy rozpocząć i kiedy skończyć dokarmianie?

Buraki cukrowe zaliczają się do roślin o dużych potrzebach pokarmowych (tab.1). Aby pokryć te potrzeby nie można pominąć dokarmiania dolistnego. Jak wynika z przeprowadzonych badań jest ono plonotwórczo bardziej efektywne niż nawożenie doglebowe. Przy czym trzeba mieć na uwadze fakt, że przez liście można pokryć tylko część potrzeb pokarmowych. Większość potrzebnych składników roślina powinna pobrać z gleby. Wynika to z faktu, że dokarmianie dolistne musi być wykonane roztworem o niskim stężeniu (mała ilość składnika rozpuszczonego w cieczy roboczej opryskiwacza). W innym przypadku zwykle dochodzi do uszkodzenia rośliny i/lub znacząco spada stopień wykorzystania stosowanych składników (pobieranie przez liście). Zatem wyklucza to stosowanie większych dawek w sposób jednorazowy.

Tabela 1. Pobranie składników pokarmowych przez buraki cukrowe

Stosując dokarmianie dolistne, można pokryć całość zapotrzebowania buraków na mikroelementy (potrzeby pokarmowe względem tych składników szacuje się w gramach na hektar), a tylko część na makroelementy. Z makroelementów najczęściej buraki cukrowe dolistnie dokarmia się magnezem i siarką, następnie azotem, natomiast rzadziej fosforem i potasem.

Termin aplikacji nawozów dolistnych

Optymalny termin wykonania zabiegu w burakach przypada od 3 do 6 par liści do 2 tygodni po zwarciu rzędów. Przy czym w praktyce pierwszy zabieg zwykle wykonuje się w fazie 3-4 par liści właściwych, drugi 2 tygodnie później, ostatni uzupełniający przed zakryciem międzyrzędzi lub w trakcie oprysku przeciwko chwościkowi. Dokarmianie stanowi nieodzowny zabieg agrotechniczny, dzięki któremu można praktycznie w 100 proc. pokryć potrzeby pokarmowe roślin w mikroskładniki. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że stosując składniki przez liście w czasie, gdy już wystąpiły objawy niedoboru, można przynajmniej częściowo ograniczyć negatywne skutki braku magnezu czy siarki. Charakterystyczne objawy niedoboru magnezu występują zawsze na starszych liściach. Odznaczają się żółknięciem blaszki liściowej.

Dokarmianie dolistne mikroelementami umożliwia roślinom efektywne przeprowadzanie procesu fotosyntezy. Z kolei przy ich niedoborze dochodzi do wytworzenia przez buraka cukrowego wąskich blaszek liściowych, co skutkuje uzyskaniem mniejszej powierzchni asymilacyjnej, a tym samym obniżeniem wydajności procesu fotosyntezy, wpływającym na zmniejszenie ilości tworzonych cukrów. Aplikacja dolistna mikroskładników może być połączona ze stosowaniem środków ochrony roślin.

Dokarmianie dolistne zaleca się w następujących terminach:

1. po wytworzeniu 6-8 liści właściwych;
2. po kolejnych 2 tygodniach;

• przed zakryciem międzyrzędzi lub podczas oprysków przeciwko chwościkowi.

Jakie składniki pokarmowe stosować?

Głównymi składnikami pokarmowymi w dolistnym nawożeniu buraka cukrowego są: magnez z siarką, azot oraz bor, mangan, cynk i miedź oraz molibden, które są komponentami grup prostetycznych i aktywatorami enzymów uczestniczących w licznych procesach metabolicznych, w tym między innymi w przemianach związków azotowych i syntezie białek.

Zapotrzebowanie na magnez i siarkę

Dokarmianie dolistne magnezem i siarką zwykle przeprowadza się przy użyciu siarczanu magnezu. Przykładowo w dwukrotnym zabiegu dolistnego stosowania siedmiowodnego siarczanu magnezu w uprawie buraków cukrowych stosuje się go najczęściej w postaci 5% roztworu. Rozpuszcza się 5 kg nawozu w 100 l wody i po zastosowaniu 200-300 l cieczy roboczej na hektar wprowadza się 3,2-4,8 kg MgO i 2,6-3,9 kg S. Zatem, jak widać, stanowi to jedynie niewielką część zapotrzebowania buraków na te składniki. Stąd też trudno traktować dokarmianie dolistne tymi składnikami jako nawożenie podstawowe, co w praktyce często niestety jest normą. Powinno ono stanowić jedynie uzupełnienie nawożenia doglebowego. Warto jednak zaznaczyć, że ostatnie badania wykazały, że nawet w stanowiskach potencjalnie zasobnych w magnez i siarkę, dolistne dokarmianie tymi składnikami jest obowiązkowe. Dotyczy to wysoko plonujących roślin o dużych wymaganiach, w tym buraków. W następstwie tego zabiegu uzyskuje się zarówno wzrost plonu korzeni, jak i cukru.

Niedobory siarki często są zbliżone do objawów niedoboru magnezu. Przy czym zawsze w pierwszej kolejności występują na młodszych liściach, gdyż składnik ten słabo przemieszcza się wewnątrz rośliny. Gdy objawy niedoboru wynikają z ograniczenia pobierania składników pokarmowych z gleby na skutek niedoboru wody w glebie, dokarmianie dolistne buraków cukrowych należy przeprowadzić:

• na początku suszy;
• wcześnie rano lub wieczorem przy pełnym turgorze roślin. Nie należy przeprowadzać dokarmiania dolistnego w pełni suszy, ponieważ zwykle skutkuje to efektem odwrotnym od zamierzonego.

Azot

Spośród nawozów azotowych do dolistnego dokarmiania roślin uprawnych nadaje się tylko wodny roztwór mocznika. Można również stosować już gotowe płynne nawozy azotowe lub wieloskładnikowe, które są produkowane na bazie mocznika, a których na rynku znajduje się cała gama, ponieważ stosowanie roztworów innych nawozów azotowych powoduje poparzenie liści. Wodny roztwór mocznika musi mieć odpowiednią koncentrację. Zbyt duże stężenie może także powodować poparzenie liści. Przyjmuje się, że w optymalnych warunkach pogodowych buraki można dokarmiać wodnym roztworem mocznika o stężeniu 10-12% (na 100 l cieczy roboczej rozpuszcza się 10-12 kg nawozu). Jednakże w warunkach mniej sprzyjających, tj. w czasie suchej pogody, przy silnym nasłonecznieniu i niskiej wilgotności powietrza stężenie to już może powodować poparzenia. Dlatego zaleca się stosowanie 5-6% roztworu mocznika. Roztwór mocznika stosuj:

• w pochmurne dni o dużej wilgotności powietrza;
• przy pełnym turgorze tkanek liści (warunki podobne jak w przypadku dokarmiania magnezem i siarką);
• wcześnie rano, po południu lub wieczorem.

Podobnie, jak w przypadku magnezu dolistne dokarmianie azotem należy przeprowadzić od 3-6 par liści do 2 tygodni po zwarciu rzędów. W tym okresie można wykonać kilka zabiegów w odstępach 7-10 dniowych, przy czym trzeba uważać, aby nie przedobrzyć.

Przenawożenie azotem?

Przenawożenie lub zbyt późne zastosowanie azotu w burakach skutkuje nie tylko spadkiem plonu korzeni, ale także pogorszeniem ich jakości. Wiąże się to ze spadkiem zawartości cukru i wzrostem zawartości melasotworów. Dlatego przyjmuje się, że dolistne dokarmianie azotem jest szczególnie ważne wtedy, gdy składnik ten z różnych przyczyn nie może być w dostatecznej ilości pobrany z gleby. Natomiast przy dostatecznej dostępności tego składnika z gleby w przypadku dokarmiania innymi składnikami pokarmowymi wskazany jest niewielki dodatek azotu do cieczy roboczej opryskiwacza. Zwiększa on efektywność tego zabiegu.

Buraki cukrowe a bor

Kluczowym mikroelementem w nawożeniu buraków cukrowych jest bor, który uczestniczy w tworzeniu i transporcie węglowodanów z liści do korzenia spichrzowego, co determinuje zawartość cukru w korzeniu buraka oraz zwiększa odporność roślin na choroby grzybowe. Bor łącznie z potasem i sodem wpływa korzystnie na gospodarkę wodną. Przy niedoborze tego mikroelementu dochodzi do spadku plonów oraz obniżenia zawartości cukru w korzeniu i wzrostu udziału substancji melasotwórczych.

Dokarmianie dolistne borem jest szczególnie ważne na glebach piaszczystych i przy wyższych wartościach pH gleby, gdzie występuje niedobór tego mikroskładnika, a także w okresach suszy, które z roku na roku występują w naszym kraju.

Zalecana dawka boru w uprawie buraka cukrowego kształtuje się na poziomie od 0,5 kg w przypadku stanowisk nawożonych obornikiem do nawet 3,0 kg na stanowiskach skrajnie ubogich w bor, na których nie stosowano nawożenia organicznego. W młodszych fazach rozwojowych jednorazowa dawka boru (B) na 1 ha nie powinna przekraczać 200 g, zaś w późniejszym okresie do 300 g, a więc łącznie do 750 g B w trzech opryskach.

Objawem niedoboru boru są pokarbowane liście buraka, a także spękania górnej części korzenia oraz spękania u nasady liści. Blaszka liściowa jest węższa, z kolei ogonek liściowy jest dłuższy. Pogłębiający się deficyt tego pierwiastka skutkuje czarną barwą części korzenia i liści.

Mangan

Deficytowy na plantacjach buraka jest też zwykle mangan (Mn), pobierany spośród mikroelementów w największych dawkach. Występuje on na ogół w dużych ilościach w glebie i oborniku. Problem tkwi w  przyswajalności Mn. W glebie o pH powyżej 6,5  jest trudnodostępny i wówczas konieczny jest dodatek do sporządzanego roztworu schelatowanej formy Mn, jednorazowo w dawce do 300 g Mn. Pierwiastek ten wpływa na proces fotosyntezy oraz odgrywa istotną rolę w syntezie białek i zwiększa wykorzystanie azotu przez rośliny.

Średnie pobranie manganu przez buraki cukrowe wynosi około 350 g z hektara.

Głównym objawem niedoboru manganu jest pionowe ustawienie liści i łyżeczkowate zwinięcie blaszki liściowej, co znacznie ogranicza absorpcję promieni słonecznych w procesie fotosyntezy. Niedobory tego mikroskładnika, występujące na roślinach w fazie 2 – 3 liścia mają miejsce zwłaszcza na glebach piaszczystych charakteryzujących się niską pojemnością sorpcyjną, na glebach o wysokich wartościach pH i glebach wapiennych. Na takich stanowiskach niezbędne jest zastosowanie dokarmiania dolistnego manganem.

Cynk a odporność buraka

Aplikacja dolistna cynku podnosi odporność roślin na choroby grzybowe. Pierwiastek ten jako składnik enzymów bierze udział w syntezie białek, a także w metabolizmie węglowodanów oraz odgrywa ważną rolę w metabolizmie auksyn, uczestnicząc we wzroście roślin. Przy niedoborze cynku gromadzą się w roślinie proste związki azotowe, takie jak aminokwasy i amidy, których obecność w korzeniach buraka cukrowego utrudnia krystalizację sacharozy w procesie technologicznym.

Średnie pobranie cynku wynosi około 350 g na ha.

Niedobór tego mikroelementu w uprawie buraka cukrowego indukuje zaburzenia systemu wewnętrznych błon komórkowych chloroplastów, prowadząc do zamierania komórek. Objawia się to występowaniem chlorotycznych i nekrotycznych plam na liściach buraka, co w znaczny sposób zmniejsza powierzchnię asymilacyjną liści, ograniczając fotosyntezę i tworzenie cukrów.

Miedź a buraki cukrowe

Pomimo, że burak cukrowy należy do roślin o średniej wrażliwości na niedobory miedzi, jednak dokarmianie dolistne tym mikroelementem wpływa na zwiększenie plonu korzeni buraka cukrowego oraz zawartości cukru w plonie użytkowym, ponieważ pełni on rolę katalizatora w procesie fotosyntezy oraz jako składnik enzymów uczestniczy w przemianach węglowodanów i białek w roślinie.

Średnie pobranie miedzi przez buraka cukrowego wynosi około 45 g na ha.

Optymalne zaopatrzenie buraka w miedź, między innymi w efekcie aplikacji dolistnej, wpływa na dobre wykorzystanie azotu mineralnego przez rośliny i ogranicza zawartość szkodliwego w procesie krystalizacji cukru N-α-aminowego w korzeniach.

Molibden wpływa na jakość korzenia

W glebach kwaśnych brakuje zazwyczaj przyswajalnych form molibdenu (Mo). Składnik ten odpowiada m.in. za przemiany azotanów w pełnowartościowe białko, a w konsekwencji decyduje o efektywności plonotwórczej azotu. Ponieważ burak na tle innych roślin pobiera duże ilości molibdenu, a przy tym jest rośliną azotolubną, niedobór Mo może prowadzić do gromadzenia w korzeniach azotu alfa-aminowego, który utrudnia pozyskiwanie cukru. W konsekwencji obniża się plon i jakość korzeni.

By zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin buraka w molibden wystarczy wnieść w 2-3 opryskach 20-30 g/ha Mo.

Znaczenie molibdenu w uprawie buraka cukrowego jest związane z ważną funkcją tego pierwiastka w przemianach azotu, stanowiąc między innymi komponent reduktazy azotanowej. Dlatego też w przypadku niedoboru molibdenu azot azotanowy pobierany przez buraka cukrowego odkłada się w korzeniach między innymi w postaci azotanów, a także N-α-aminowego o działaniu melasotwórczym. Skutkiem nieefektywnego wykorzystania azotu z nawozów jest spadek plonów i cukrowości korzeni buraka, natomiast nadmierna koncentracja niebiałkowych związków azotowych utrudnia krystalizację sacharozy w procesie technologicznym, co prowadzi do zmniejszenia plonów cukru technologicznego.