Do podstawowych zagadnień, z którymi mierzy się Unia Europejska w czasie trwania polskiej prezydencji, zalicza się wypracowanie dalszych warunków handlu z Ukrainą, co jest bardzo ważne dla naszych, krajowych producentów rolnych, którym liberalizacja wymiany handlowej i napływ tanich ukraińskich produktów, szczególnie w ciągu ostatnich trzech lat, mocno dały się we znaki. Powyższy temat, to delikatna kwestia, zważywszy że dotyczy stosunków z państwem sąsiadującym z Unią Europejską i Polską, które nieustannie doświadcza przemocy ze strony rosyjskiego agresora. Rodzi się zatem zasadnicze pytanie o to: jak pogodzić wolę pomocy zaatakowanej Ukrainie z potrzebami naszej krajowej gospodarki, a szczególnie polskich rolników, którzy są jej podstawowym ogniwem i fundamentem?
Koniec działania ATM
W tym przypadku warto wspomnieć o tym, że do 5 czerwca 2025 r. handel pomiędzy Unią Europejską a Ukrainą funkcjonował w oparciu o tymczasowe zapisy nazywane autonomicznymi środkami handlowymi (ang. skrót ATM – Autonomous Trade Means). Przy czym, tego rodzaju rozwiązanie miało krótkoterminowy charakter i wdrażano je 3 razy, na okres 12 miesięcy, począwszy od czerwca 2022 r.
Dodajmy również, że dotychczasowe limity na import towarów rolnych z Ukrainy, w ramach systemu ATM, były bardzo wysokie, co sprawiło, że polscy producenci rolni mocno i negatywnie odczuli napływ tanich surowców z Ukrainy na rynek polski i UE. A to poskutkowało pamiętnymi, masowymi protestami polskich rolników na przełomie lat: 2022 i 2023.
Natomiast od 5 czerwca 2025 r. unijne regulacje handlowe względem Ukrainy powróciły do stanu sprzed 2022 r., co dla polskich producentów rolnych ma korzystny wymiar. Jest tak dlatego, że czynnikiem hamującym import produktów rolnych z Ukrainy są relatywnie niskie kontyngenty i cła. Polscy ministerialni specjaliści zakładają więc, że skala importu tzw. wrażliwych produktów winna w znaczącym stopniu zmaleć.
Prace nad długoterminową umową
To jednak nie koniec sprawy, bo na obecnym etapie, Komisja Europejska pracuje nad nową, tym razem długoterminową umową z Ukrainą, która mogłaby obowiązywać nawet do akcesji tego kraju i jej rynku do Unii Europejskiej. W tej sytuacji polskie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, uwzględniając potrzeby krajowych rolników, opowiada się z regulacjami zbliżonymi do stanu obecnego, czyli tego po 5 czerwca br. Minister Rolnictwa Czesław Siekierski zapewnia więc, że strona polska podejmować będzie starania zmierzające do zachowania obecnego stanu. Inną otwartą kwestią pozostaje pytanie o to, jak długo obecny stan przejściowy będzie obowiązywał? I tu zdania są podzielone, bo wszystko zależy od tego jak długo Komisji Europejskiej zajmie opracowanie projektu kolejnej umowy handlowej pomiędzy UE, a Ukrainą. MRiRW przewiduje, że może to nastąpić jeszcze w obecnym okresie letnim. Jeśli tak się stanie, to korzystny dla polskich rolników stan przejściowy może przestać obowiązywać nawet we wrześniu bieżącego roku. Polski resort rolnictwa deklaruje, że zamierza dążyć do tego, by pomoc dla broniącej się Ukrainy została zachowana, jednak bez naruszania struktury i kondycji rynku unijnego, w tym polskiego. Jednak, czy uda się to pogodzić? – zobaczymy.
Priorytety w obszarze rolnictwa
Hasło obecnej polskiej unijnej prezydencji brzmi: „Bezpieczeństwo, Europo!” i zdaje się wyraźnie określać kierunek działań. Priorytet ten, jak podkreśla Rada Ministrów (Rząd) RP, rozłożono na 7 wymiarów: zewnętrzny, wewnętrzny, informacyjny, ekonomiczny, energetyczny, żywnościowy i zdrowotny.
Jak zaznacza Minister Rolnictwa Czesław Siekierski, do podstawowych priorytetów polskiej prezydencji dotyczących i bezpośrednio związanych z rolnictwem, zaliczono określenie kształtu Wspólnej Polityki Rolnej po 2027 r., a także regulacji mających zagwarantować bezpieczeństwo żywnościowe.
– Pracujemy nad wyznaczeniem kierunków działań zmierzających do poprawy konkurencyjności polskiego i europejskiego rolnictwa, nad zwiększeniem odporności na kryzysy, a także nad stabilizacją dochodów rolniczych oraz wzmocnieniem pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności – zapewnia szef resortu rolnictwa.
Minister zakłada również konieczność dokonania uproszczeń w ramach WPR. Rzecz odnosi się także do ograniczenia nadmiernej biurokracji. Szczególnie w sprawach dotyczących uproszczenia rozliczania wyników i kontroli, łatwiejszych zmian w planach strategicznych oraz usprawnienia w zarządzaniu kryzysowym. Chodzi też o zracjonalizowanie celów Europejskiego Zielonego Ładu za pośrednictwem uproszczenia zielonej architektury WPR z dostosowaniem jej do potrzeb i możliwości polskich rolników.
Bezpieczeństwo i konkurencyjność
Jak już wspomniałem, w ramach polskiej prezydencji w UE, szczególną uwagę zwrócono na kwestie dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego oraz konkurencyjności unijnego rolnictwa. Głównym celem działań w tym obszarze jest wzmocnienie Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), która ma wspierać rolników i rozwój obszarów wiejskich, a jednocześnie zachęcać do działań prośrodowiskowych.
Działania Unii Europejskiej docelowo powinny więc skutecznie chronić wrażliwe sektory gospodarki, a także wymagać od producentów spoza Unii przestrzegania standardów unijnych w zakresie jakości i bezpieczeństwa żywności oraz zrównoważonego rozwoju. Jak zaznacza Minister ds. Unii Europejskiej Adam Szłapka, żywność jest produktem strategicznym, dlatego winno się dbać o to, by rolnictwo państw członkowskich, Unii, a w tym Polski, było jak najbardziej konkurencyjne. Ważne jest też zapewnienie konsumentom w całej Unii Europejskiej stałego dostępu do żywności dobrej jakości. W ramach polskiej prezydencji w unijnej wspólnocie, w 2025 roku aktywnie wspierany jest więc rozwój silnej WPR, która ma motywować rolników do podejmowania działań proekologicznych, ze wskazaniem na korzyści wynikające z przeciwdziałania skutkom zmian klimatycznych.
Techniki genomowe i RMR
Szef resortu rolnictwa Czesław Siekierski zaznacza też, że wśród wielu omawianych obecnie tematów są zagadnienia związane z nowymi technikami genomowymi oraz z pracami nad projektem rozporządzenia w sprawie roślinnego materiału rozmnożeniowego (RMR). Do końca czerwca br. na Radzie AGRIFISH ma być przedstawiony raport z postępu prac w tej sprawie.
Przypomnijmy też, że Rada AGRIFISH skupia ministrów rolnictwa i rybołówstwa ze wszystkich państw UE. W posiedzeniach Rady AGRIFISH uczestniczy też europejski komisarz ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, a także europejski komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności lub europejski komisarz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa.
Natomiast w bardziej szczegółowym ujęciu, do kluczowych obecnie tematów dla Rady AGRIFISH Rolnictwo zaliczono: opracowanie nowej strategii p.n.: „Wizja dla rolnictwa i żywności”, uproszczenie zielonej architektury WPR, a także wdrażanie zasady „rural proofing”, czyli procesu analizowania polityk publicznych z perspektywy obszarów wiejskich. Kolejny priorytet AGRIFISH Rolnictwo to wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym, analiza i poprawa sytuacji na rynkach rolnych w powiązaniu z handlem. Rada wspiera też badania, innowacje i cyfryzację, rozwój i implementację nowych technik genomowych, produkcję i wprowadzanie roślinnego materiału rozmnożeniowego do obrotu w Unii. Inny ważny temat to ochrona zwierząt podczas transportu, a także dbałość o dobrostan psów i kotów i ich identyfikowalność.
Dodajmy, że polska prezydencja to składowa większej całości, dzielonej z Danią i Cyprem. Polskie przewodnictwo przypada na pierwsze półrocze 2025 r., Danii na drugie półrocze 2025, a Cypru na pierwszą połowę 2026 roku. Powyższa trójka krajów ma opracować projekt strategii i działań z zakresu rolnictwa realizowanych przez UE w najbliższych latach.
Materiały źródłowe:
https://www.gov.pl/web/premier/program-polskiej-prezydencji-w-radzie-ue
https://www.consilium.europa.eu/pl/council-eu/configurations/agrifish/
https://oodr.pl/agroinfo/polska-prezydencja-w-radzie-unii-europejskiej-2025-bezpieczne-i-konkurencyjne-rolnictwo/
https://www.gov.pl/web/rolnictwo/konkurencyjne-i-atrakcyjne-rolnictwo-przyszlosci—podsumowanie-posiedzenia-rady-agrifish
