Liście są nieodłącznym elementem otaczającej nas przyrody, a także są, niewątpliwie, pięknym elementem dekoracyjnym. Zaobserwować to możemy szczególnie w okresie jesiennym, kiedy to tworzymy z nich złociste bukiety. Liście pełnią jednak szereg innych, bardzo ważnych, funkcji.
Zapewne każdy z nas słyszał w swoim życiu o fotosyntezie. Uważana jest ona za jedną z najważniejszych przemian biochemicznych na Ziemi. To dzięki temu, zachodzącemu w chloroplastach, procesowi w atmosferze utrzymuje się wysoki poziom tlenu a masa materii organicznej wzrasta.
Innym ważnym pojęciem, które powiązane jest z liśćmi jest transpiracja. Ma ona miejsce głównie dzięki aparatom szparkowym, umiejscowionym na liściach. W tym procesie rośliny oddają do atmosfery wodę w postaci pary. Roślinie umożliwia to regulację temperatury i transport ważnych składników odżywczych. Transpiracja jest równie ważna dla jej otoczenia, wspiera bowiem tworzenie mikroklimatu.
Niektóre rośliny to tzw. kserofity, inaczej sucholubne. Są one przystosowane do życia na stepach, pustyniach, wydmach czy skałach, gdzie mają ograniczony dostęp do wody. Ich liście są zbudowane w taki sposób, aby uniknąć utracie wody. Dzieje się tak przez wykształcanie liści o niewielkich rozmiarach lub przez zwijanie lub składanie blaszki liściowej. Dzięki odpowiedniemu ustawieniu względem Słońca lub pokryciu swojej powierzchni substancjami nabłyszczającymi, liście chronią się również przed nadmiernym nagrzaniem.
Liście mogą pełnić również funkcję organu obronnego, jak np. u rosiczek. Liście pełniące taką funkcję często są pokryte gęstymi włoskami, warstwą kutykuli lub kolcami na krawędzi. Niektóre liście całkowicie przekształcają się w ciernie. Innym sposobem jest obrona chemiczna – wytwarzanie substancji chemicznych, które swoją wonią przywabiają drapieżniki zjadające roślinożerców.
Do innych funkcji liści należy chwytanie i trawienie pokarmu (u roślin owadożernych), owijanie się wokół podpór (w celu zapewnienia roślinie lepszego dostępu do światła), rozmnażanie oraz gromadzenie substancji zapasowych czy wody.
Liście są potrzebne nie tylko roślinom. Dla wielu gatunków zwierząt stanowią one jeden ze składników pokarmu, potrzebnego do przetrwania. Dla niektórych organizmów liście są środowiskiem życia lub miejscem schronienia. W ten sposób mogą ukryć się przed polującymi na nie drapieżnikami lub ochronić się przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi. Ważną rolę liście odgrywają także w ściółce leśnej. Pomagają utrzymać wilgotność gleby i regulują jej mikroklimat, stwarzając przy tym korzystne warunki do rozwoju dla nowych roślin.
Liście są również popularnym motywem artystycznym. Posiadają dużą symbolikę – od wzrostu, siły i trwałości do zmiany i przemijania. Pojawiają się również w symbolach narodowych niektórych państw, np. na fladze Kanady lub w godle Bangladeszu.
Odpowiedź na pytanie „Po co są liście?” jest odpowiedzią rozległą. Nie sposób streścić ją w jedno zdanie, kiedy pojawiają się one w tak wielu dziedzinach naszego życia.
