W niedzielę 19 września przypada Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk. I chociaż podstawowym celem jego wprowadzenia przez Unię Europejską było przypominanie krajom członkowskim UE o ich obowiązkach wobec przyrody, to dbałość o zachowanie siedlisk i miejsc przyjaznych dzikim zwierzętom i roślinom odnosi się do wielu różnych stron ludzkiej działalności, w tym też bezpośrednio do rolnictwa.

 

Związek rolnictwa i przyrody

Obecnie, w dobie nasilających się anomalii pogodowych, a przede wszystkim niedoborów wody do łask wraca troska o zachowanie jak największej liczby śródpolnych stawów, oczek wodnych, sieci naturalnych cieków, melioracyjnych rowów, a także osłaniających gleby pasów śródpolnych zadrzewień, sadzenie których zapoczątkował generał Dezydery hrabia Chłapowski (ur. 1788r. zm. 1879r.), dziedzic i ceniony gospodarz majątku Turew w powiecie kościańskim (woj. wielkopolskie).

Na obecnym etapie zarówno stawy, oczka wodne, jak i pasy zadrzewień, doceniane są tak przez rolników, jak i uczonych z uniwersytetów przyrodniczych oraz specjalistów z zakresu ochrony środowiska dbających o zachowanie bioróżnorodności.

Kapliczki, kamienie, drzewa

Uczeni idą tą ścieżką dalej i wskazują też na walory tzw. małych elementów krajobrazu rolniczego, takich jak słupy ogrodzeń, sterty kamieni czy śródpolne kapliczki, z których to chętnie korzystają np. dzikie ptaki. Podobny walor mają też głazy, strachy na wróble, stogi siana, kępy krzaków czy sterty nawozu. Zdaniem specjalistów tego rodzaju obiekty bardzo pozytywnie wpływają na obecność dziko żyjących organizmów w krajobrazie rolniczym, dlatego warto je uwzględniać w modelowaniu i ochronie bioróżnorodności.

Szkodliwa monotonia krajobrazu

Naukowcy zabiegają teraz o to, by krajobraz rolniczy, w wielu rejonach monotonny, jak to bywa np. w przypadku wielkoobszarowych gospodarstw zdominowanych przez uprawy jednego gatunku, przykładowo rzepaku czy kukurydzy, posiadał w swoim składzie zachowane w/w elementy krajobrazu, które w szerszej skali, składają się na sieć punktów wspierających przetrwanie dziko żyjących roślin i zwierząt. Jest tak ponieważ naturalnym skupiskiem dziko żyjących organizmów są ostoje dzikiej przyrody. Natomiast elementy takie jak sieć śródpolnych stawów, oczek wodnych, cieków, rowów, miedz, pasów zadrzewień, ale też i słupy ogrodzeń, sterty kamieni, kępy krzaków, pojedyncze drzewa z otoczeniem, czy śródpolne kapliczki, stanowią wsparcie dla ich migracji i wymiany genów między ostojami i enklawami.

Co można zrobić?

Świadomość tego rodzaju zależności otwiera szerokie pole do działania dla rolników i wiejskich społeczności (np. sołectw, kół gospodyń wiejskich czy organizacji parafialnych), które mogą podejmować wiele pozytywnych działań dla zachowania bioróżnorodności np. przy prowadzeniu utrwalonych już tradycją czy praktyką prac porządkujących wieś i jej okolice. Teraz opieka nad tradycyjną wiejską kapliczką czy niewycinanie drzewa, nieusuwanie sterty kamieni, słupa od dawnego ogrodzenia, czy kępy krzaków, zyskać mogą nowy wymiar – wymiar dbałości o zachowanie bioróżnorodności organizmów, a przez to zapobieganie niekorzystnym także dla rolnictwa zmianom w regionalnej i globalnej skali.

Ratunek dla ptaków    

Naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, potwierdzili, że pojedyncze obiekty w terenie są często wykorzystywane przez ptaki. Na podstawie rozprowadzanych wśród rolników ankiet opracowali listę 71 gatunków i 12 grup taksonomicznych, których przedstawiciele korzystają z tych pojedynczych obiektów wśród pól. Znalazły się na niej m.in. myszołowy, gąsiorki, trznadle, pustułki, potrzeszcze, srokosze, pliszki żółte, szpaki, ortolany, skowronki czy bociany białe i inne.

Inny przykład to sterty obornika, które stanowią ważne źródło pokarmu dla ptaków owadożernych, jak pliszka żółta, ale też ziarnojadów, które znajdują tam resztki ziaren. Obecność takich stert może więc sprzyjać obecności określonych gatunków ptaków w krajobrazie.

Rola przyrodniczych siedlisk

Dla dopełnienia tematu dodajmy, że w swym podstawowym znaczeniu, termin siedliska przyrodniczego wprowadzony został przez Unię Europejską w związku z Programem Natura 2000. Dzika flora i fauna odgrywa natomiast pierwszorzędną rolę w utrzymaniu równowagi biologicznej, która stanowi naturalne dziedzictwo wartości przyrodniczej, estetycznej, naukowej, kulturowej, rekreacyjnej i gospodarczej, w tym w ogromnej mierze też rolniczej. W konsekwencji w latach 70. XX wieku Rada Europy rozpoczęła negocjacje, które zakończyły się stworzeniem międzynarodowej umowy. Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, zwana potocznie Konwencją Berneńską, została podpisana właśnie 19 września 1979 r. w Bernie. Stąd też data obchodów europejskiego Dnia Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk.

Gatunki oraz siedliska chronione są w ramach wciąż rozwijającej się sieci obszarów Natura 2000. Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej.

Unijne Dyrektywy

Podstawą funkcjonowania programu są dwie unijne dyrektywy tzw. Dyrektywa ptasia i Dyrektywa siedliskowa:

  • Dyrektywa ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa – wcześniej Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) – określa kryteria do wyznaczania ostoi dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem;
  • Dyrektywa siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) – ustala zasady ochrony pozostałych gatunków zwierząt, a także roślin i siedlisk przyrodniczych oraz procedury ochrony obszarów szczególnie ważnych przyrodniczo.

Sieć Natura w Polsce

Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 1/5 powierzchni lądowej. W jej skład wchodzi 849 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (obszarów „siedliskowych” – przyszłych specjalnych obszarów ochrony siedlisk), a także 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków.

Źródła:
– Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska,
– Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie,
– Ministerstwo Edukacji i Nauki

 

 

Skomentuj. Jesteśmy ciekawi Twojej opinii!